Bu yıl değeri dolar karşısında yüzde 1885 yükselen Bitcoin tüm yatırım araçlarını gölgede bıraktı. Uzmanlar Bitcoin’in vadeli işlem alanında işlem görmeye başlamasıyla gerçek piyasalarda yeni fiyat balonlarının oluşacağını düşünüyor. Ancak mevcut piyasaların Bitcoin’den çok daha büyük sorunları var
Grafik: Barış Bektaş
Ne küresel piyasalar ne altın ne de özellikle son dönemde Türkiye’de hızla yükselen ABD Doları veya Euro. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de para söz konusu olduğunda akıllara gelen ilk konu Bitcoin oluyor. Sadece son dönemin değil ekonomi tarihinin de en çılgın spekülasyonlarından birini tetikleyen Bitcoin, ‘kripto para’ konusunun da dünya çapında tartışılmasına neden oldu. Sadece bu yıl yüzde 1885, son beş yılda ise yüzde 125 bin değerlenen Bitcoin daha şimdiden spekülasyonların ‘Ağa babası’ olarak anılmaya başlandı bile.
DEĞİŞİM YOLDA
Evet başta Bitcoin olmak üzere kripto para birimlerinin hızlı yükselişlerine bakıldığında peş peşe gelen balon, spekülasyon, kapatılsın, yasaklansın gibi tepkilere çok şaşırmamak gerekir. Zira nasıl ve kimler tarafından işletildiğinin bile tam olarak bilinmediği bu para birimleri bir taraftan büyük bir ilgiyle izlenirken diğer taraftan da kaygı uyandırıyor. Zira aynı 1995’ten itibaren dünya çapında başlayan ve 2001’de son bulan teknoloji balonu ve 11 Eylül 2001 sonrası dünyayı sarsan resesyonun ardından ABD’de şişen konut balonunun 2008’de patlaması gibi bugün Bitcoin çevresinde yaşananlar da yakın geçmişin acı hatırlarını anımsatıyor. Aynı geçmiş dönemin balonlarında olduğu gibi başta Bitcoin olmak üzere şişik kripto para birimlerinde de bir fiyat düzelmesi mutlaka yaşanacak. Kim bilir belki böyle bir düzeltme sürecinin ardından kripto para sektörü çok daha sağlam bir zemine oturarak mevcut finansal düzene gerçek bir alternatif ortaya çıkarabilir. Malum 2001’de teknoloji balonu patladığında hem internet hem de mobil telefon ilişkili şirketlerin işinin bittiği düşünülmüştü. Ancak sektör tahminlerin aksine öyle bir geri döndü ki günümüzde bu teknolojiler olmadan artık dünya dönmez oldu.
600 MİLYAR DOLARLIK PAZAR
Peki Bitcoin veya genel olarak kripto para dünyasında yaşanacak bir sorun yeni bir küresel krizi tetikleyebilir mi? Pek çok uzman Bitcoin’in vadeli işlemler piyasasına girmesiyle kripto paraların gerçek finans dünyasının istikrarını bozup yeni balonlara ve krizlere neden olabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Zira Bitcoin’in piyasa değeri 322 milyar dolar seviyesinde bulunurken kripto paraların toplam piyasa değeri ise şaşırtıcı bir şekilde 600 milyar doları geride bıraktı. Yaşanan spekülasyon ve bu paraların gerçek hayatta da yaygınlaşmasıyla bağlantılı olarak bu paralardan kaynaklanacak bir kriz elbette göz ardı edilemez. Ancak kripto paralar bu seviyede bile gerçek piyasalarda kısa vadede bir kriz çıkartmaktan çok uzak görünüyor. Bu paraların mevcut türev piyasalarını şişirmeye destek vermeye başlaması halinde ise felaketlerin en büyüğüne kendimizi hazırlamaya başlayabiliriz.
Türev balonunun büyüklüğünü tahmin etmek bile mümkün değil
- Kripto paraların toplam piyasa değerleri 600 milyar doları aşmış olmasına rağmen küresel döviz piyasalarda sadece bir günde dönen işlem seviyesi 5 trilyon doları buluyor.
- Altında bu rakam 8 trilyon dolara yükseliyor. Küresel tahvil piyasası derseniz onun çapı da 63 trilyon dolar seviyesinde.
- Ayrıca dünya borsaları 80 trilyon dolar ve küresel gayrimenkul sektörü de 217 trilyon dolarla klasik balon kavramının çok ötesinde bulunuyorlar.
- Ancak asıl sorun tüm balonların anası durumundaki türev piyasasında. Zira bu balonun büyüklüğünü bilen yok.
- Sadece tahminler var. O tahminler de 544 trilyon dolardan başlayıp 1.2 katrilyon dolara kadar uzanıyor. Şimdi bu akıl almaz rakamlara baktığımızda iki konu ortaya çıkıyor.
- Bunlardan ilki: Bitcoin şu an itibariyle mevcut resme bakıldığında bir balon değil en iyi tahminle ancak mini minnoş bir baloncuk olabilir. Bu kurun geleneksel para sistemini tehdit etmesi için ise uzun bir zaman ve derin bir hayal gücüne ihtiyaç olacaktır.
- Diğer konu ise başımızın çok ama çok büyük bir dertte olduğu gerçeği. Zira yukarıdaki başta türev olmak üzere devasa balonların ne anlama geldiğini daha netleştirmek açısından dünyanın yıllık GSYH’sının 2017 için tahmini 80 trilyon dolar olarak gerçekleşeceğini belirtmek isterim.
- Tüm mal ve hizmetlerin toplamının sadece 80 trilyon dolar olduğu bir dünyada yukarıdaki balonların nasıl oluştuğunu ve neden tüm kriz ve ‘önlemlere’ rağmen aralıksız şişmeye devam ettiğini gelin siz düşünün.
BITCOIN’İN PAZAR PAYI YÜZDE 53.7
- İşlem gören kripto para sayısı: 1364
- İşlemlerin yapıldığı pazar sayısı: 7558
- Tüm kripto paraların piyasa değeri: 603 milyar $
- Sadece Bitcoin’in piyasa değeri: 322 milyar $
- Bitcoin’in Pazar payı: % 53.7
- Üretilmiş Bitcoin sayısı: 16.7 milyon
- En çok 21 milyon Bitcoin üretilebiliyor
- Bu hızla en son Bitcoin 2140’ta basılacak
5 TRİLYON DOLARLIK PAZAR YARATACAK
- Slovenya’da NiceHash isimli Bitcoin şirketinden siber saldırıyla 70 milyon dolar değerinde Bitcoin çalındı.
- Güney Kore hükümeti aldığı kararla Bitcoin güvensizlik yaratacağı gerekçesiyle vadeli işlemlerini yasakladı.
- Güney Kore Finansal Gözetmenlik Hizmetleri iki hafta önce Bitcoin’i denetlemeyeceğini bildirmişti.
- Çin ise ekim ayı başında sanal para birimleri üzerindeki regülasyonları sıkılaştırarak yurtdışına kaynak çıkışını engellemeye çalışıyor.
- Diğer yandan Chicago Borsası’nın ardından farklı endeksler de Bitcoin’i vadeli işlemlere dahil etmek için harekete geçti.
- Bitcoin’in asıl fiyat patlamasını Borsa Yatırım Fonu’na (Exchange Traded Funds – ETF) geçmesiyle yaşayacağı belirtiliyor.
- Bunun gerçekleşmesi halinde alıcılar cüzdanla (Wallets) değil 1-2 tuş darbesiyle alım/satım yapabilecek.
- Bitcoin’in varlık alanında birkaç yıl içerisinde 5 trilyon dolarlık bir pazar yaratacağı ileri sürülüyor.
Bitcoin de ‘Balina’ sorunu yaşıyor
- Bitcoin’in ilk tasarlanma aşamasında alım yapanlar kolayca binler hatta milyonlarca Bitcoin alabildi.
- Bitcoin fiyatının uzun süre düşük seviyede seyretmesi az sayıda kullanıcının toplam Bitcoim pastasının büyük bir bölümünün kontrolünü sağladı.
- Son hesaplamalara göre halen mevcut hesapların yüzde 4’ü, Bitcoin’in toplam değerinin yüzde 95’ini elinde bulunduruyor.
- Hatta aktif hesapların yüzde 1’lik dilimi Bitcoin’in toplam değerinin yüzde 50’sine sahip.
- Ancak her adresin aynı zamanda birden fazla insanın portföyünü oluşturması sahiplik oranını insan sayısı bakımından tahmin edilmesini imkansız kılıyor.
Bitcoin’de 110 bin işlem tamamlanmayı bekliyor
- Bitcoin ile ilgi işlem yapan platformlar işlem başına ortalama bir ücret alıyor. Bu ücret ise her gün yeniden belirleniyor.
- info’nun verilerine göre bu rakam son olarak işlem başına 26 dolar seviyesindeydi.
- 2017 başında işlem başına alınan ortalama işlem ücreti 20 ABD cent’di.
- Bazı platformlar hızla yükselen işlem ücretlerini i çok daha düşük tutabiliyor.
- Ancak böyle bir durumda ise işlemin gerçekleşmesi 18 saat ve üzerinde bir zamana mal olabiliyor.
- Bunun ek bir avantaja çevirmek isteyen bir dizi platform ise 10 dakikalık garanti işlem karşılığında 91 dolara varan fiyatlar talep ediyor.
- Bitcoin altyapısının saniyede en çok 7 işlem talebini gerçekleştirebileceği belirtiliyor.
- Ancak sistemin sonuçlandırabildiği işlem sayısının ise 3.3 seviyesinde kaldığı biliniyor.
- Oysa Bitcoin halen saniyede 4-8 aralığında işlem talebi alıyor. Bunların hepsini anında gerçekleştiremediği için tamamlanmayı bekleyen işlem sayısı artıyor.
- Son hesaplamalara göre sadece Bitcoin için bekleyen işlem sayısı 110 binin üzerinde.
Nymexxx 