Öyle bir dijital altyapı düşünün ki sizin sadece sanal hayatta olduğu gibi gerçek yaşantınızda da attığınız her adımı yakından izlemekle kalmasın aynı zamanda atacağınız bir sonraki adımı da tahmin etsin. Ayrıca akıllı yazılımlar (algoritma) puanlama sistemleriyle sizi her türlü kötü alışkanlıklarınızdan uzaklaştırıp tertemiz, ahlaklı, dürüst ve örnek bir insan haline getirsin. Yetmedi ayrıca bu kadar iyi olduğunuz için size en seçkin iş imkanlarını, konut edinme fırsatlarını sunsun, istediğinizde en düşük faizle istediğiniz miktarda kredi sağlasın, sinemada en güzel koltuğu size ayırsın hatta ve hatta mahallenin en alımlı kızını yada en yakışıklı delikanlısını sizin için arkadaş olarak ayarlasın. Nasıl, güzel olmaz mı?
7 yıldır pilot proje olarak uygulanıyor
Eleştirilerinizi duyar gibiyim ve tamamen de haklısınız. Zira böyle bir hayat belki başlangıçta bazılarına bir miktar konfor sağlayacaktır ama çok kısa sürede böyle bir sistemde yaşayanların ‘hayatı’ pek çoğunuzun tanıdığını düşündüğüm ‘SimCity’ bilgisayar oyunundaki karakterlerin durumuna düşecektir.
Ancak şaka değil, bugüne kadar dünyanın farklı ülkelerinde çoğunlukla gayri resmi olarak gerek sosyal medya ve gerekse insanların sanal dünyadaki faaliyetlerinden toplanan bilgilerle yapılan bu tür takip ve ‘ince ayarlamalar’ artık resmi olarak yapılmaya başlanıyor. Gelen bilgilere göre 2010 yılından beri konu üzerinde çalışan Çin, 2020’den itibaren ülke çapında vatandaşlarına ‘kişisel kredi notu’ vermeye başlayacak.Mobil cihazlara yüklenecek bir uygulama ile vatandaşlarla iletişime geçecek olan sistem son yedi yıldır Çin’in Jiangu bölgesinde pilot proje olarak test ediliyor. Bazı düzeltme ve eklemelerle zenginleştirilen sistemin 2-3 yıla kadar ülke genelinde kullanılacak seviyeye geleceği belirtiliyor.
Buna göre tamamlandığında ‘Sosyal skor’ olarak adlandırılması beklenen sistem insanların hem sanal dünya hem de gerçek hayattaki yaşantılarını takibe alarak, davranışları yasal ve ahlaki normlara uygunluğuna göre puanlandırılacak. Bu puanlar ise A,B,C ve D olarak dört farklı kademede derecelendirilecek. A sınıfı, 1050 puan ve üzerinde notu olan dürüst ve örnek insanlardan oluşacak. D kategorisini ise notu 599 puandan düşük, diğer bir ifadeyle ahlaksız ve güvenilmez insanları tanımlayacak. Puanlama ise başta sosyal medya olmak üzere kullanıcıların sanal dünyadaki paylaşımlarından yola çıkılarak yapılacak. İnternet ortamında yalan beyanda bulunmak, korsan film indirmek, uzun saatler bilgisayar oyunu oynamak, uygunsuz açıklama ve fotoğraf paylaşımı gibi davranışların her biri 50 puana kadar kesinti anlamına gelecek.
İnsanlar insan olmaktan çıkar
Ancak yeni sosyal skor sistemiyle gerçek hayatta incelenecek. Yaya olarak karşıdan karşıya geçerken yaya geçidinden mi geçildi yoksa araçların arasına mı dalındı? Faturalar zamanında ödendi mi? Günde kaç saat bilgisayar oyunu oynuyorsunuz? Bunlar skoru düşürebilecek kriterler. Ancak toplumda başkalarına yardım edenler, yaşlı anne babasına destek olanlar, çevresindeki insanlara saygılı davrananlar ve hatalı davranışta bulunanları ihbar edenlere ek puanlar gelecek. Kredi durumu uygulama üzerinden anlık olarak vatandaşlara bildirilirken iyi davrananlara övgü, kötü davrananlara ise uyarı mesajları gönderilecek. Bunun gerçek hayatta yaklaşık olarak ne anlama geleceğini anlamak isteyenler ise ‘Black Mirror’ adlı dizinin ‘Nosedive’ bölümünü seyredebilir.
Tüm sistemin güvendiği kaynak ise her gün biraz daha büyüyerek karmaşık hale gelecek ‘algoritmalar’ olacak. Zira insanlar birbirlerine ne yaparsa yapsın veya yapmasın günün sonunda gerçek insanlar ve gerçek hayatlar hakkında karar verecek olan bir yazılım olacak. Dünya çapında en az 40 yıllık çalışma ve her yıl yüz milyarlarca dolarlık yatırımlara rağmen hala en banal işleri bile doğru düzgün başarabilen tek bir yazılımın dahi geliştirilemediğini düşünecek olursak, Çin ile birlikte pek çok ülkenin planladığı ‘halkı dijital sistemlerle hizaya getirme’ planının bünyesinde ne kadar büyük tehlikeler barındırdığı daha rahat anlaşılır. Öyle ya, SimCity oynarken oyun kilitlendiğinde bilgisayarı açıp kapatıp tekrar kaldığımız yerden devam edebiliyorduk. Peki küresel takip sistemi hayatlarımızı kilitlediğinde neyi açıp kapatacağız?
SKOR DURUMU UYGULAMA ÜZERİNDEN BİLDİRİLECEK
- Çin ‘sosyal skor’ sistemine geçiyor
- Sistem 2020’de devreye girecek
- Sanal ve gerçek hayat takibe alınacak
- Davranışlara göre puanlama olacak
- Notlar mobil uygulama ile iletilecek
- Uyarı veya övgü mesajı geçilecek
- Notu iyi olana ayrıcalıklar sunulacak
- Notu kötü olan düşük hizmet alacak
Kırmızı listeye giren için güneş hiç batmayacak, kara listeye girenler ise yandı
- A,B,C ve D sınıflandırtmasında A sınıfına girenler en seçkin vatandaşlar olarak doğrudan kırmızı liste’ye girecek ve sayısız ayrıcalıkla ödüllendirilecek
- Yaşlılara yardım gibi pek çok doğruyu yapan vatandaşlara iş bulmada kolaylık, çocuklarına iyi okullara giriş kolaylığı ve eğlence organizasyonlarında öncelik tanınacak.
- D sınıfında yer alanlar ise toplumun en güvenilmez insanları olarak ‘Kara listede’ sıralanacak. Bu listedekiler hem sanal hem gerçek hayatta çeşitli zorluklarla karşılaşacak
- Üniversitede kopya çeken veya faturalarını ödemeyenler ise güvenilir olmadıkları için ucuz kredi almayacakları gibi eş bulmakta da zorluk yaşayacaklar
- Devlet sosyal skor uygulamasını e-ticaret sitelerinden çöpçatan sitelerine kadar sanal hayatın tamamına yayacak. Notu düşük olan kendine arkadaş bile bulamayacak.
- Güvenlik sorunu olanlar ise uçak veya trene alınmayacak. Halka açık eğlence ve etkinliklere katılamayacak.
- Elbette bu tür insanlar sonsuza kadar bu statüde kalmayacak. Çevrelerine iyi davranarak puanlarını yükseltip üst kademelere yükselebilecek.
- Ancak bu yol da toplum içerisinde gerçekten olduğu gibi davranmayıp hayatını bir tiyatro oyunu gibi her gün yeni bir sahne performansıyla yaşamaya çalışan insan sayısını artıracak.
ABD ve AB de izleyip sınıflandırıyor ama bu adımlar ‘henüz’ resmi olarak atılmıyor
Sosyal medya ve gerçek hayatta insanların dijital olarak takip edilmesi yeni bir proje değil. ABD ve Avrupa’da da sigorta şirketlerinden sağlık kuruluşlarına, perakende zincirlerlerinden okullara kadar pek çok alanda insanların kişisel verileri toplanıp sınıflandırılıyor. Bu sınıflandırmayla kişilerin sosyal ve ekonomik skorlarına yönelik kişiselleştirilmiş poliçe veya kişiye özel ürün fiyatlandırılması yapılıyor. İnsanların sanal kanallardan toplanan veya izlenen anlık bilgilerle gizli servisler tarafından gözaltında tutulduğu da pek çok itirafçı ajanın ifadeleri sayesinde biliniyor. Ancak Batılı ülkelerde izlemelerin tamamı ya gizli yada gayri resmi olarak yapılırken Çin’in ‘sosyal skor’ planını resmen açıklaması bir ilk olarak kabul ediliyor.
Nymexxx 