Kamu hizmetlerini internet ortamına taşıyan ülkelerin sayısı her geçen gün biraz daha artıyor. Elektronik Devlet (e-Devlet) adı verilen uygulama hem vatandaş hem de devlet için yeni imkanlar sunuyor. Zaman ve maliyet tasarrufu uygulamayı en cazip kılan nedenlerin başında geliyor.
Yeni teknolojiler ve özellikle internet insanların iletişim alışkanlıklarını değiştirmeye devam ediyor. Bu gelişimi hemen fark eden ekonomi dünyası çeşitli çözümlerle tüketicinin karşısına çıktı. Bir çırpıda şirketleri tanıtan internet sayfaları hazırlandı. Müşteriler elektronik posta ile yeni ürün ve hizmetler hakkında sürekli bilgilendirildi. Sonraki adım tüketicinin sanal dünyaya davet edilmesi oldu. Artık isteyen internet üzerinden ürün ve hizmet almaya başladı. Elektronik iş (e-İş) ve elektronik ticaret (e-Ticaret) doğdu. Kamu da bu gelişmelere katıldı. Ancak üzerinde herhangi bir rekabet baskısı olmadığından adımlarını çok daha yavaş attı. İlk etapta Bakanlık ve hizmet birimlerinin tanıtıldığı bilgi sayfaları açıldı. Üzerinde vatandaşların sorunlarının çözüldüğü siteler ise son iki yıldır hayata geçmeye başladı. Peki elektronik Devlet (e-Devlet) doğdu diyebilir miyiz? Hayır, henüz değil ama sancıları başladı.
NEDİR BU E-DEVLET ?
Uzmanlar e-Devlet’i kısaca, kamu hizmetlerini halka, vatandaşlara, çalışanlara ve iş ortaklarına bilgi teknolojileri kullanarak ulaşmasını ve bundan yararlanmasını sağlayan yapı olarak tanımlıyor. Dünyada gerçekleştirilen e-devlet çalışmalarına bakıldığında ilk denemelerin gerçek hayatta var olan kamu hizmetlerinin tüm yapılarıyla birlikte, bire bir sanal dünyaya aktarıldıkları görülüyor. Ancak insanlar çok iyi bildikleri sıkıntıları bir de internette yaşamak istemedikleri için bu tarz sitelere ilgi çok az oldu. Oysa e-Devletin görevi dağınık ve karmaşık hizmet anlayışını derli toplu hale getirip kolay ve hızlı bir şekilde kullanıcının hizmetine sunmaktır. Ülkenin her yerinde bulunan insanların aynı kalitede hizmet almaları esastır. Bunu başaranlar var. Kanada, Danimarka ve Singapur gibi ülkelerin devlet siteleri büyük oranda kullanıcıların isteği doğrultusunda oluşturuldu. Devletin en önemli olduğunu düşündüğü hizmetler yerine halkın en çok istediği hizmetler kullanıma alındı. Bununla da yetinilmedi, halkın e-devlet kapsamında görmek istediği hizmetleri elektronik posta aracılığıyla bildirmeleri istendi. Sonuç olarak halkın isteği doğrultusunda sürekli gelişen, tıkır tıkır çalışan ve işlevselliğini kaybetmeyen yep yeni bir yapı ortaya çıktı.
FAYDASI NEDİR?
Hem devlet hem de vatandaşın karlı çıkacağı bu sistem ile özellikle maliyet ve zaman tasarrufu öne çıkacak. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre ülkede devam eden e-Devlet projelerinin tamamlanmasıyla birlikte 2010 yılına kadar devletin işleyişinde yüzde 40’lık bir ivme yakalanacak. Bu hızlanmayla birlikte işleyişe yönelik kamu harcamalarında ise en az yüzde 20’lik bir azalma olacağı tahmin ediliyor. Ayrıca e-Devlet’in yılda 365 gün ve 24 saat çalışarak sürekli erişilebilirlik sağlaması kamunun sunduğu hizmetleri tamamen farklı bir kalite boyutuna taşıyacak. Üstelik öğle tatili, çay molası, haftasonu, mesai sonu, tahammül sonu gibi sıkıntılarla uğraşmadan. Ancak e-Devlet’in hayata geçmesi için bir oda dolusu akıllı yazılımlarla doldurulmuş bilgisayar yeterli değil. Öncelikle insanların bu sisteme inanmaları gerekiyor. Siyasilerin e-Devlet’e inanmaları gerekiyor. Zira yöneticinin inanmadığı bir sisteme vatandaşları nasıl inandırırsınız?
HİÇ RİSKİ YOK MU?
e-Devlet’ten söz ederken güvenlik konusunu unutmamak gerekir. İnternet üzerinden yapılan saldırılar yüzünden insanlar e-Devlet’e güvenmiyor. Bu yüzden özellikle kişisel bilgilerin üçüncü şahıslardan uzak tutulması için güvenlik konusunda titiz davranılması gerekiyor. Bu konuda başta dijital imza olmak üzere dünyada kullanılan birçok güçlü çözüm bulunuyor. Ayrıca sistemde bulunan bilgilerin doğruluğu ve eksiksiz olması da mutlaka garanti edilmeli.
Emekli ve e-Devlet
- Maaşını istediği bankadan çeker.
- Sağlığı ile ilgili bilgiler e-Devlette bulunur.
- Her doktor, emeklinin bilgilerine e-devlet sitesinden ulaşır.
- Emekli olacaklar işlemlerini evlerinden takip eder.
- Ne kadar maaş alacağını önceden bilir.
İşadamı ve e-Devlet
- İşi için en iyi bölgeyi e-Devlet’ten öğrenir.
- e-Devlet sitesinde işini kurar.
- Gelir Vergisi dahil tüm kurumsal vergilerini internetten öder.
- Çalışanların maaş ve sigorta işlemlerini evinden halleder.
- Kumsaldan uluslararası ihalelere katılır.
Öğrenci ve e-Devlet
- Veliler çocukları için en iyi ve en yakın okulu e-devlet sitesinden öğrenir.
- Özel Okul ve Üniversitelere evinden başvuruda bulunur.
- Tüm kütüphanelere bağlanır.
- Okulda okuduğu kitapları bilgisayarına indirebilir.
- Tek kaynak üzerinden sayısız burs seçeneklerine ulaşır.
Kamu siteleri ne beni ne de kendini tanıyor
Türkiye MERNİS projesiyle 1 milyon vatandaşlık numarası vererek e-Devlet’e yönelik önemli bir adım attı. Ancak gerisini henüz getiremedi. Birbirinden bağımsız çalışan sayısız kamu sitesi ise e-Devlet’ten çok sağırlar diyaloğunu andırıyor
Ülkemizde de e-Devlet ile ilgili çalışmalar sürüyor. Başbakanlığın öncülük ettiği kamu, özel sektör ve sivil toplum örgütlerinin oluşturduğu çalışma gurupları yeni projeler üretmeye çabalıyor. Ancak gelinen noktanın tatmin edici olduğunu söylemek pek mümkün değil. Zira özellikle Devlet 32 milyon kişiye verdiği vergi kimlik numarası ve 1 milyon vatandaşlık numarası ile bu işi noktalamış gibi görünüyor. Büyük beklentilerle hazırlanan ve lanse edilen hizmetler hayatımızı pek değiştirmedi. Ayrıca bu yenilikler internet üzerinden de, bir iki istisna hariç, hiçbir bir işimizi çözmüyor. Hadi internetten vazgeçtik. Gerçek hayatta işlemleri hızlandırması düşünülen bu uygulamalar daha şimdiden bürokrasi ormanında kaybolup gitti bile. E-Devlet için olmazsa olmaz denecek kadar önemli olan dijital imza yasa tasarısının ise Meclis’imize daha yeni geldiğini öğreniyoruz.
Siteler güzel ama…
Kamu özellikle son üç yıldan beri hazırladığı sayısız internet sayfasıyla vatandaşları bilgilendirmeye devam ediyor. İçerik bakımından oldukça zengin olan siteler ister Bakanlık ister Daire veya Müdürlük olsun kapsam bakımından gayet başarılı. Özellikle SSK, Milli Eğitim ve Maliye Bakanlığı’nın siteleri güncel bilgilerle kullanıcıyı aydınlatacak şekilde hazırlanmış. Ama sorun çözmeye yönelik içerik henüz yok. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığı’nın sitesinde ilk ve orta öğretim kurumları ile ilgili kapsamlı bilgiler var.
Ortak çalışma yok
Hatta isterseniz doğrudan okulların sitelerine bağlanıp velilerin deneyimlerinden faydalanabiliyorsunuz. Ancak bunlar yalnızca bilgilendirmeye yönelik. Oysa entegre bir e-Devlet çözümünde bu site üzerinden öğrenciler doğrudan kayıt yaptırabilmeli ve gerekli tüm ödemeler internet üzerinden gerçekleşmeli. En büyük eksiklik ise kamu sitelerinin birbirinden bağımsız çalışması. Herhangi bir işinizi internet üzerinden yaptırmak istediğinizde her seferinde yeniden kendinizi devlet sitelerine tanıtmanız gerekecek. Oysa vatandaşlık veya vergi numarası kullanmak suretiyle siteler üzerinden daha hızlı ve doğrudan sorun çözücü işlemler yapabilmeliyiz. Siteler birbirlerinden karşılıklı bilgi alıp verebilmeli. E-Devlet adı verilen yapı birbirinden habersiz çalışan bilgisayar sistemleri değildir. Yazılım, donanım ve tasarım mantığıyla tam bir bütünlük gösteren sistemlerdir. Kısacası Türkiye e-Devlet konusunda ala Turka çözümler yerine gerçekçi projeler üretmeli. Hem de daha fazla vakit kaybetmeden.
Dünyada e-Devlet
Ülkeler e-Devlet konusunda kendi modellerini geliştirirken özellikle Danimarka, Singapur ve Kanada başarı bakımından diğer devletlerin önüne geçti. Bu ülkeler e-Devlet sürecinin eski modelleri internet ortamına taşımak olmadığını çok önceden kavradı. Vatandaşlarına internet üzerinde hangi hizmetleri almak istersiniz diye uzun süreli kamuoyu araştırması yapan devletler bugün oldukça başarılı e-Devlet modellerine sahip oldu. İşte dünyadan uygulama bakımından başarılı olmuş birkaç örnek:
Kanada’nın Maliye ve Gümrük Dairesi’ne ait www.ccraadrc.gc.ca adresinde işadamları gelir vergisi beyanı ve vergi iadesi gibi işlemlerini doğrudan internet üzerinden hallediyor. Site ayrıca finansal bakımdan gerek duyulun tüm adreslere yönlendirmeyi otomatik olarak yapıyor.
İrlanda’ nın www.ros.ie adresi üzerinden oto galeri sahipleri araç alım ve satımı için gerekli tüm adımları internet üzerinden gerçekleştiriyor. Ayrıca satın alma anında ödemeler yine internet üzerinden yapılıyor.
İngiltere tüm nakliyecilerini www.hmce.gov.uk/business/importing/chief/chief.htm (CHIEF) adresinde toplayarak ithalat ihracat işlemlerini hızlandırdı. Gümrük mevzuatı konusunda en modern sistem olan CHIEF uluslararası en önemli örnek.
Norveç halkı www.posten.no adresinden güvenlik seviyesi çok yüksek güvenlik şifreli e-mail atabiliyor. İstendiğinde elektronik mektup kağıda basılı hale getirilip gönderiliyor. Ayrıca paket gönderilerinde kutuyu yarı yolda durdurup geri çağırabiliyorsunuz.
Avustralya Hükümeti’nin www1.maxi.com.au site üzerinden yeni bir eve taşınmış insanlar elektrik, su, telefon, doğalgaz vs. için online başvuru yapabiliyor. www.centrelink.gov.au adresinden vatandaş devlet bünyesinde bir hesap açıyor. Bu hesaba devlet için yapacağı her iş için kendisinden istenen ücret yatırılıyor. Trafik cezasından vergiye kadar tüm ödemeler tek hesap üzerinden yapılıyor.
Finlandiya’da Devlet vatandaşının gelir ve giderlerini izleyip kişiye özel vergilendirme yapıyor. Böylece sırf kanun öyle istiyor diye adaletsizlikler oluşmuyor.
Singapur Hükümeti www.ecitizen.gov.sg adresinde vatandaşına çocuğunu gönderebileceği en yakın okulu buluyor ve kayıt ettiriyor.
ABD Hükümeti www.ezgov.com ve http://www.govworks.com adreslerinde ehliyet değiştirmek, pasaport başvurusu yapmak, park cezası ödemek, inşaat izni çıkarmak gibi farklı hizmetler sunuyor.
e-Devletin önündeki engeller
- Eksik hukuki altyapı.
- Güvenlik endişeleri.
- Dijital imza yasasının gecikmesi
- Altyapı için yeterli kaynak yaratılmaması
- İnternet kültürünün yaygınlaşmaması
- Projeye inanmayan insanların engelleri.
- Hazır model arayıcılığı.
e-Devlet neye yarar?
- Yeniden yapılanmayı başlatır.
- Kamu hizmetlerinden daha rahat faydalanır.
- Hizmet çeşitliliği artar.
- İş hayatı ve yatırımlar çok daha sağlıklı işler.
- 365 gün 24 saat hizmet sunar.
- Verimlilik artar.
- Maliyetler düşer.
- Kişi istediği yerden devlet ile iletişime geçer.
- Kişiye özel hizmetler oluşur.
- Yalnızca ‘adamı’ olan işini yürütmez.
- E-Devlete bağlanan herkesin işi görülür.
- Bilgi toplumu olma konusunda mesafe alınır.
e-Devlet ne yapar ?
e-Devlet…
- vatandaşının eğitim düzeyini bilen e-devlet insanlara kariyer bakımından hangi şehir veya bölgede yaşamasının daha avantajlı olacağını söyler.
- Ülkedeki tüm hastalık çeşitleri ve vaka sayısı hakkında net bilgiye sahip olan e-devlet sağlık politikasını bu veriler ışığında yeniden yapılandırır.
- Hasta tedaviye gitmeden önce şikayeti ile ilgili bilgileri istediği bir yerden sesli veya yazılı olarak doktorunun bilgisayarına gönderebilir. Zaman tasarrufu sağlanır.
- Devlet vatandaşlarına bulunduğu bölgedeki kuruluşları internet üzerinden tanıtır. Şirketlerle önceden çalışmış vatandaşlarla fikir alışverişine imkan sağlar.
- İste kısa ister uzun mesafeli yolculuklarda e-devlet trafiğin yoğunluğunu göz önünde bulundurarak vatandaşına hangi ulaşım aracını tercih etmesi konusunda yardımcı olur. Örneğin cep telefonuna kısa mesaj atar.
- Kimlik bilgilerinizin bulunacağı bir sayfa hazırlar. Siz bu sayfadaki bilgileri gerektikçe güncellersiniz. Herhangi bir kamu kuruluşu kimlik bilgisi isterse bu adrese gelir ve alır.
- Vatandaşlarının kendisine yönelik istekleri doğrultusunda yeniden yapılanır. Hizmetlerinde yenilik ve çeşitlilik sunar.
- Vatandaşına bilgilerinin kime gönderdiğini takip etme fırsatı verir.
- Vergi artış ve indirimlerinin kişinin bütçesini nasıl etkileyeceğini net olarak hesaplar.
- Kendisine yapılacak ödemeleri takip etmek için vatandaşına bir hesap açar. Her vatandaşın devlette tek hesabı bulunur. Devlet-vatandaş arasındaki tüm para trafiği bu hesap üzerinden yapılır.
- Yıl içerisinde ödeyeceğiniz vergileri içeren bir mail gönderir. Siz ödemelerinizi devlette açtırmış olduğunuz tek hesabınıza online ve telefonla gönderirsiniz.
- Yaşlılar, gençler, çalışanlar, işsizler gibi birçok başlık altında bilgi kanalları hazırlar. Kişiye özel bilgilendirme yapar.
- Gayrimenkul alış verişlerinde işlemlerin maddi bölümünün online yapılmasını sağlar. Alıcı sırtında bir çuval parayla ortalıkta dolaşmak zorunda kalmaz.
- Online oy kullanma imkanı sağlar.
| Toplam nüfusa göre devlete ait siteleri kullanma oranları | |||||
| 2003 Sıra | Ülke | 2003 (%) | 2002 (%) | 2001 (%) | 2002’ye göre değişim |
| 1 | Danimarka | 63 | 53 | 47 | Arttı |
| 2 | Norveç | 62 | 56 | 53 | Arttı |
| 3 | Finlandiya | 58 | 49 | 45 | Arttı |
| 4 | Singapur | 53 | 53 | 50 | Aynı |
| 5 | Hollanda | 52 | 41 | 31 | Arttı |
| 6 | Kanada | 51 | 48 | 46 | Arttı |
| 7 | Faroa Adal. | 47 | 52 | – | Azaldı |
| 7 | Avustralya | 47 | 46 | 31 | Arttı |
| 9 | Yeni Zelanda | 45 | 40 | – | Arttı |
| 10 | ABD | 44 | 43 | 34 | Arttı |
| 28 | Türkiye | 9 | 13 | 3 | Azaldı |
| Devlet sitelerini kullanma yoğunluğuna göre ülke dağılımı | |||
| Düşük Yoğunluk | Orta Yoğunluk | Yüksek Yoğunluk | Çok Yüksek Yoğunluk |
| % 15’den az | % 16-35 arası | % 36-50 arası | % 50’den fazla |
| Japonya | Fransa | Faroa Adal. | Danimarka |
| Malezya | Tayvan | Avustralya | Norveç |
| Litvanya | İspanya | Yeni Zelanda | Finlandiya |
| TÜRKİYE | İrlanda | ABD | Singapur |
| Polonya | Almanya | Hong Kong | Hollanda |
| Macaristan | İtalya | İsrail | Kanada |
Nymexxx 